امروز می‌خواهیم درباره اصطلاحی به نام «مورد معامله» توضیح دهیم؟ شما چقدر از این اصطلاح خبر دارید؟ اصلا «مورد معامله» چیست؟ انواع مورد معامله کدام است؟ از اوصاف مورد معامله و اقسام آن چیزی می‌دانید؟ در این مطلب به بررسی این اصطلاح می‌پردازیم.
مورد معامله چیست؟
طبق تعاریف قانونی و عرفی به هرگونه مالی که معامله می‌شود یه هرگونه کاری که متعهد به انجام آن می‌شوید مورد معامله گفته می‌شود. مثلا فرض کنید شما به کسی قول داده‌اید در تاریخ مشخصی و در ساعت مشخصی به خانه وی رفته و برای اتاق خواب او یک کمد دیواری بسازید، یا کسی با شما خودرویی را فروخته است، یا کسی از شما خانه‌ای خریده است، به همه این‌ها مورد معامله گفته می‌شود. در ماده 214 قانون مدنی نیز به این امر اشاره شده و آمده است: «مورد معامله باید مال یا عملی باشد که هر یک از متعاملین تعهد تسلیم یا ایفای آنرا می‌کنند.» همچنین در ماده بعدی یعنی ماده 215 در تکمیل آن گفته شده: «مورد معامله باید مالیت داشته و متضمن منفعت عقلایی مشروع باشد.» سپس در ماده 216 اینگونه مقرر شده است که: «مورد معامله باید مبهم نباشد، مگر در موارد خاصه که علم اجمالی به آن کافی است.»
اعتبار مورد معامله به چیست؟
مورد معامله وابسته به برخی شرایط و ضوابط است که اگر آن‌ها رعایت نشود عملا باطل است، این موارد را مختصرا در مواد قانونی که در بالا آورده بودیم خواندید اما شرح و تفصیل آن را در ادامه می‌خوانید:
یک- معامله مالی باید مبتنی بر منفعت عقلانی بوده و مشروع باشد
فرض کنید کسی به فرد دیگری که اصطلاحا به او شرخَر می‌گویند بگوید در قبال پرداخت مبلغ مشخصی می‌خواهد که نفر ثالثی به قتل برسد! در این حالت به نظر شما آیا مورد معامله مشروع و عقلانی است؟ دقیقا به همین دلیل در قانون آمده است که مورد معامله باید عقلایی؛ از جمله موارد دیگری که باعث باطل شدن مورد معامله طبق این قاعده خواهد شد، قماربازی و دادوستد مواد مخدر است.
دو- مورد معامله باید ارزشمند باشد
این همان چیزی است که در ماده 215 قانون مدنی نیز به آن اشاره شد یعنی مالیت داشتن! منظور از مالیت داشتن این است که چیزی که بر سر آن معامله می‌شود ارزشی در بازار داشته باشد، مثلا آیا شما می‌تواند باد، هوا، نور خورشید و چیزهایی مثل این را معامله کنید؟ پاسخ قطعا خیر است بنابراین این موارد مالیت ندارند و کسی که برسر این چیزها معامله کند، مورد معامله آن باطل است.
سه- مورد معامله باید قابلیت تحویل داشته باشد
فرض کنید قصد داشتید خودروی خود را به فردی بفروشید و معامله را هم انجام داده‌اید اما یک روز قبل از تحویل، خودروی شما به سرقت رفته است! در این صورت شما توانایی تحویل خودرو به طرف معامله را ندارید در این حالت نیز معامله باطل است. یا یک قناری را فروخته‌اید اما از قفس فرار کرده، در اینجا دیگر پرنده‌ای وجود ندارد که تحویل دهید، فقط در یک صورت این معامله صحیح است که طرف معامله بپزیرد خودش پرنده‌ای که فرار کرده را خواهد گرفت.
چهار- ابهام در مورد معامله وجود ندارد
اگر شما بخواهید خودرویی بخرید حتما به رنگ، تیپ خودرو، سال ساخت آن، آپشن‌های آن و مواردی شبیه به این توجه می‌کنید، بنابر این تعریف شما یک خودروی پژو 206، تیپ 2، مدل 98 مشکی و با ضبط و باند خریداری می‌کنید در این حالت فروشنده نمی‌تواند به شما خودروی پژو 206 تیپ 2 سفید رنگ مدل 96 بفروشد. بر همین اساس اگر موارد ابهام در مورد معامله وجود داشته باشد، عملا باطل است. تنها در صورتی مطلع نبودن درباره ویژگی‌های مورد معامله باعث باطل شدن آن نمی‌شود که ریسک مالی برای طرف نداشته باشد، مثلا فردی بگوید هرکس کیف پول گم شده مرا پیدا کند، نیمی از مبالغ داخل آن را به او می‌دهم.
پنج- مورد معامله باید تعیین شده باشد
منظور از تعیین شده این است که مشخص باشد کدام مال یا خدمت قرار است مورد معامله قرار گیرد. فرض کنید دو واحد مسکونی در طبقه سوم یک آپارتمان وجود داشته باشد که مالک هردو واحد نیز یک شخص است، فروشنده باید مشخص کند که واحد سمت راست را به فروش می‌رساند یا واحد سمت چپ را؟ حتی اگر هر دو واحد کاملا یکسان باشد.
شش- مورد معامله باید متعلق به شخص باشد
شما نمی‌توانید چیزی که مال خودتان نیست را بفروشید، مثلا فرض کنید خودرویی گوشه خیابان است ولی مال شما نیست، در این حالت قطعا نمی‌توانید آنرا به فروش برسانید، در این موارد اصطلاح کلاهبرداری در قانون ذکر شده است.
هفت- قابل انتقال بودن مورد معامله
نکته آخر در صحیح بودن مورد معامله این است که بتوانید آن را انتقال دهید، به عنوان مثال اموال عمومی مانند درختان خیابان، میز و نیمکت‌ها، گل و گیاه‌های پارک‌ها، لوازم بازی اماکن عمومی و غیره از جمله مواردی است که قابلیت انتقال ندارند بنابراین مورد معامله قرار نمی‌گیرند.